शेवगा ही एक बहुउपयोगी व औषधी गुणधर्मांनी युक्त अशी वनस्पती आहे. आपल्या दैनंदिन आहारात भाजी स्वरूपात वापरल्या जाणाऱ्या शेवग्याला आयुर्वेदात फार मोठे महत्त्व आहे. याच्या प्रत्येक भागाचा — पान, शेंग, फुले, बिया, मुळे आणि साल — औषध म्हणून उपयोग होतो. शेवग्यात प्रथिने, लोह, कॅल्शियम, अँटीऑक्सिडंट्स, आणि जीवनसत्त्वे मुबलक प्रमाणात असल्यामुळे शरीरासाठी अत्यंत उपयुक्त आहे. त्यामुळेच शेवग्याला “सुपर फूड” असेही म्हटले जाते. आजच्या धकाधकीच्या जीवनात रोगप्रतिकारशक्ती वाढवण्यासाठी आणि चांगलं राखण्यासाठी शेवग्याचा समावेश अत्यावश्यक आहे.
- शेवग्याच्या पानाचे महत्त्व
शेवग्याची पाने सकाळी चावून खाल्ल्याने शरीराला चांगला फायदा होतो. काही जण शेवग्याच्या शेवग्यांच्या शेंगा खातात परंतू शेवग्याच्या पानांची देखील चांगली भाजी होते, परंतू शेवग्याची पाने कच्ची चावून खाल्ल्याने माणसाच्या शरीरात चांगले बदल होतात.
- शेवग्याच्या पानांमध्ये प्रथिने, लोह, कॅल्शियम आणि जीवनसत्त्वे A, C, E भरपूर प्रमाणात असतात, ज्यामुळे शरीराची रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवते आणि पचनतंत्र सुधारते, तसेच हाडे, दात आणि त्वचेसाठी आवश्यक पोषण मिळते.
- या पानांमध्ये असलेले लोह रक्तातील हिमोग्लोबिन वाढविण्यासाठी महत्त्वाचे आहे, ज्यामुळे अ‍ॅनिमिया आणि रक्ताल्पता यांसारख्या समस्यांवर नियंत्रण ठेवता येते.
- शेवग्याच्या पानांचा वापर सांधेदुखी आणि सूज यावर फायदेशीर ठरतो कारण त्यात असलेले अँटी-इंफ्लेमेटरी गुण शरीरातील सूज आणि वेदनांचे प्रमाण कमी करतात.
- यामध्ये असलेले अँटीऑक्सिडंट्स त्वचेला ताजेपणा देतात आणि कॅल्शियम आणि मॅग्नेशियम हाडांची मजबुती वाढवण्यासाठी मदत करतात, ज्यामुळे संधिवात आणि हाडांच्या समस्यांपासून आराम मिळतो.
- शेवग्याच्या पानांचा नियमित वापर पचनाची क्रिया सुधारतो, गॅस, अपचन, पोटदुखी यांसारख्या समस्यांवर नियंत्रण ठेवतो आणि एकूणच पचनतंत्र दुरुस्त करण्यासाठी उपयुक्त आहे.
- शेवग्याच्या पानांचा सेवन सर्दी-खोकला आणि ताप यावर देखील प्रभावी ठरतो, कारण त्यामध्ये असलेले अँटी-बॅक्टेरियल आणि अँटी-वायरल गुण शरीराला संसर्गापासून संरक्षण देतात.
- ही पाने त्वचेच्या अनेक समस्यांवर उपयुक्त आहेत, कारण त्या त्वचेला पुनर्निर्माण करण्यात मदत करतात आणि सूर्याच्या उष्णतेमुळे झालेल्या दुरुस्तीसाठी उत्कृष्ट ठरतात.
- शेवग्याच्या पानांचा वापर हेल्थ सप्लिमेंट्स आणि औषधांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर होतो, आणि ती “सुपर फूड” म्हणून ओळखली जात आहे, ज्यामुळे निर्यातीच्या बाजारात त्याची मोठी मागणी आहे.
- शेंगेचे महत्त्व
- रक्तदाब नियंत्रित करणे: शेंगांमध्ये पोटॅशियम आणि मॅग्नेशियमचे प्रमाण जास्त असते, जे रक्तदाब नियंत्रित करण्यात मदत करतात.
- पचन सुधारते: शेंगांमध्ये असलेल्या फायबर्समुळे पचनक्रिया सुधारते, अपचन, गॅस, आणि पोटदुखी यावर आराम मिळतो.
- सांधेदुखीवर: शेंगांमध्ये अँटी-इंफ्लेमेटरी गुण असतात जे सांधेदुखी आणि सूज कमी करतात.
- रक्त शुद्ध करणारा: शेंगांचा नियमित वापर रक्त शुद्ध करण्यास मदत करतो.
· शेवग्याच्या फुलांचे महत्त्व
- सर्दी आणि खोकला: शेवग्याच्या फुलांमध्ये अँटी-इंफ्लेमेटरी गुणधर्म असतात, जे सर्दी आणि खोकला कमी करण्यास मदत करतात.
- वाढते रोगप्रतिकारक शक्ती: फुलांमध्ये अँटीऑक्सिडंट्स असतात जे शरीरातील विषारी पदार्थ काढून टाकतात आणि रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवतात.
- पचन क्रिया सुधारते: फुलांमध्ये असलेले फायबर्स पचनतंत्रास उत्तेजन देतात.
· शेवग्याच्या बियांचे महत्त्व
- डायबिटीस नियंत्रित करणे: शेवग्याच्या बियांमध्ये पॉलिफिनोल्स असतात, जे रक्तातील साखरेचे प्रमाण नियंत्रित करतात.
- अँटीबॅक्टेरियल गुणधर्म: बियांमध्ये अँटीबॅक्टेरियल आणि अँटीफंगल गुणधर्म असतात, जे शरीरातील विविध संसर्गांवर नियंत्रण ठेवतात.
- हृदयासाठी उपयुक्त: बियांमधील ऑलिक ऍसिड हृदयाच्या आरोग्यासाठी फायदेशीर आहे, कारण ते रक्तदाब नियंत्रित ठेवते.
- . शेवग्याच्या मुळांचे महत्त्व
- सांधेदुखी आणि सूज: शेवग्याच्या मुळांचा उपयोग सांधेदुखी व सूज कमी करण्यासाठी केला जातो.
- पचन सुधारते: मुळांचे अर्क पचनक्रिया सुधारतात आणि जठरासंबंधी विकार दूर करतात.
- रक्त शुद्धी: मुळे रक्त शुद्ध करण्यास मदत करतात आणि शरीरातील विषारी पदार्थ काढून टाकतात.
- . शेवग्याच्या सालाचे महत्त्व :
- त्वचेच्या आजारांवर: शेवग्याच्या सालाचे काढे किंवा अर्क त्वचेच्या विकारांसाठी उपयुक्त असतात. ते पुरळ, फोड आणि इतर त्वचाविकारांवर आराम देतात.
- ज्वर आणि तापावर: शेवग्याच्या सालाचे अर्क ज्वर, ताप आणि डेंग्यूसारख्या विकारांवर उपयोगी ठरतात.
- पचनाचे विकार: शेवग्याच्या सालाचा काढा अपचन, गॅस आणि पोटदुखीसाठी उपयुक्त आहे.
