उसाचे पाचट : ऊस हे महाराष्ट्रातील महत्वाचे नगदी पीक आहे. तर आज आपण उसाचे पाचट म्हणजेच उसाचा पाला काढण्याचे फायदे बघू. शेतकरी ऊसाचा पाला योग्य वेळी काढत नाहीत. पण जर उसाचा पाला योग्य वेळी काढल्यास उसाच्या वाढीला व पिकाच्या उत्पादनाला मोठा फायदा होतो.

उसाचे पाचट म्हणजे काय ?

ऊस काढल्यानंतर शेतात साचलेली वाळलेली पाने, कोरडी खोड आणि ऊस तोडताना पण जमिनीवर पडतात. यालाच पाचट म्हणतात. याचे योग्य व्यवस्थापन हा ऊस शेतीतील महत्वाचा भाग आहे. वाळलेल्या पणामुळे जमिनीवर हवा आणि सूर्यप्रकाश पोहोचत नाही. याचा परिणाम नवीन फुटवे उशिरा येतात आणि कमी प्रमाणात येतात त्यामुळे शेतकऱ्यांनी उसाच्या पायांशी साचलेल पाचट वेळोवेळी काढणे गरजेचे असते. पाचट काढल्याने जमीन मोकळी राहते आणि मुळांपर्यंत हवा, पाणी, पोषणद्रव्ये सहजपणे पोहचतात.

उसाचे पाचट काढण्याचे फायदे –

1) उसाचा पाला काढल्याने संख्या नियंत्रणात राहते.

पाचट काढताना लहान कमकुवत मरके कोंब काढले जातात . त्यामुळे चांगले कोंब व संख्या नियंत्रणात राहते.

2) हवा खेळती राहते व उसाची जाडी वाढते.

उसाच्या बुडातील पाला निघाल्यामुळे हवा आणि सूर्यप्रकाशामुळे प्रकाशसंश्लेषण अधिक चांगले होते. यामुळे झाडाच्या भोवती हवा खेळती राहते व उत्पादन वाढते.

3) नवीन वॉटरशूट जोमदारपणे येतात.

उसाच्या बुडतील सर्व साचलेले पाचट काढल्याने नवीन वॉटरशूट सहजपणे फुटतात. व हे नवीन फुटवे जोमदार व वजनदार येतात.

4) मल्चिंगमुळे तापमान नियंत्रण व ओलावा टिकतो.

उसाचा कोवळा पाला योग्यवेळी जमिनीवर पाचटाचे आच्छादन केल्यास तापमान संतुलित ठेवल्यास मदत होते।उन्हाळ्यात पाण्याची बाष्पीभवन होण्याची हानी कमी होते आणि पाण्याची बचत होते. तसेच यामुळे ताणाचा प्रादुर्भाव कमी होतो.

5) वाळलेला पाचट सेंद्रिय खतांमध्ये प्रवर्तित होतो .

योग्य वेळी बुडतील कोवळा पाला किंवा वाळलेला पाला काढून तो जमिनीवर आच्छादन केल्यास तर तो काहीच दिवसात कुजतो. त्यातुन तयार होणारे सेंद्रिय घटक मातीतील सूक्ष्मजीवांना पोषण देतात. तसेच पाचट कुजताना त्यातून कार्बनयुक्त वायू (CO2) बाहेर पडतो. हा वायू प्रकाशसंश्लेषण क्रियेसाठी उपयुक्त असतो.

6) कीड नियंत्रणास मदत होते.

पाचटाखाली कांडी कीड (Stem Borer), मिलीबग तसेच पायरीला यांसारख्या किडींचे प्रमाण वाढते. पाचट काढल्याने कीड नष्ट होते व प्रादुर्भाव कमी होतो.

 पाचटाचा पुनर्वापर 

बहुतांश वेळा शेतकरी हे पाचट जाळून टाकतात, परंतु ही सवय पर्यावरण आणि जमिनीच्या आरोग्यासाठी अत्यंत घातक आहे.
त्याऐवजी, या पाचटाचा पुनर्वापर सेंद्रिय शेतीत केल्यास अनेक फायदे शेतकर्‍यांना मिळतात

• पाचटाचा सेंद्रिय खत म्हणून उपयोग

ऊसाचे पाचट नैसर्गिकदृष्ट्या सेंद्रिय घटकांनी समृद्ध असते त्यामुळे
ते जमिनीत मिसळल्यावर हळूहळू कुजते आणि त्यातून नायट्रोजन, फॉस्फरस, पोटॅशियम, सेंद्रिय कार्बन यांसारखी पोषक तत्वे जमिनीत मिसळतात.आणि याच मुले जमिनीची सुपीकता वाढते .

• पाचटाचे मल्चिंग (आच्छादन) म्हणून फायदे

ऊसाच्या ओळींमध्ये पाचटाचा थर टाकल्यास तो मल्च म्हणून काम करतो.
त्यामुळे जमिनीतील ओलावा टिकतो, तणांचा प्रादुर्भाव कमी होतो, आणि जमिनीचे तापमान संतुलित राहते.
विशेषतः उन्हाळ्यात मल्चिंगमुळे पाण्याची मोठी बचत होते.

• कंपोस्ट खत निर्मितीत पाचटाचा उपयोग

पाचटाचा सेंद्रिय खत तयार करण्यासाठी पुनर्वापर केल्यास जमिनीची सुपीकता वाढते आणि शेती अधिक टिकाऊ बनते.पाचट गोळा करून, त्यात गाईचे शेण, शेणपाणी आणि थोडे यूरिया मिसळून थरावर थर लावून कुजवले असता ८०–९० दिवसांत उत्तम कंपोस्ट खत तयार होते. या प्रक्रियेदरम्यान पाचट कुजून त्यातील सेंद्रिय घटक जमिनीत मिसळतात, ज्यामुळे जमिनीचा पोत सुधारतो, ओलावा टिकतो आणि सूक्ष्मजीवांची वाढ होते.हे कंपोस्ट जमिनीत मिसळल्याने पिकांची वाढ जोमदार होते, उत्पादनात वाढ होते आणि रासायनिक खतांवरील खर्च कमी होतो. तसेच पाचट जाळल्यामुळे निर्माण होणारे धूर व कार्बन प्रदूषण टळते. त्यामुळे ऊसाचे पाचट जाळण्याऐवजी त्याचा कंपोस्ट खत म्हणून पुनर्वापर करणे हे पर्यावरणपूरक, किफायतशीर आणि सेंद्रिय शेतीसाठी अत्यंत उपयुक्त पाऊल आहे

पाचट जाळण्याचे तोटे (Disadvantages of Burning Trash)

• ऊसाच्या पाचटात भरपूर प्रमाणात सेंद्रिय पदार्थ, कार्बन, नायट्रोजन, फॉस्फरस, पोटॅशियम यांसारखे पोषक घटक असतात.पाचट जाळल्यामुळे , हे सर्व घटक ज्वलनामुळे हवेत वायू रूपात उडून जातात.परिणामी जमिनीत हे पोषक घटक उपलब्ध राहत नाहीत आणि जमिनीतील सेंद्रिय कार्बनचे प्रमाण हळूहळू घटते. सेंद्रिय कार्बन हा जमिनीच्या आरोग्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचा घटक आहे
• जमिनीत नैसर्गिकरीत्या राहणारे उपयुक्त जीवाणू, बुरशी, कृमी आणि इतर सूक्ष्मजीव हे पिकांच्या वाढीमध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावतात.
  पाचट जाळल्यामुळे निर्माण होणारे अति  उच्च तापमान आणि धूर यामुळे हे सूक्ष्मजीव नष्ट होतात.
  परिणामी मातीतील जैविक क्रिया मंदावते आणि नैसर्गिक खतनिर्मिती प्रक्रिया थांबते.
• सेंद्रिय घटक जळल्याने मातीचा पोत बिघडतो — म्हणजेच माती अधिक घट्ट, कठीण आणि दाबलेली बनते.
  अशा मातीमध्ये हवा आणि पाणी यांचा योग्य प्रवाह होत नाही.
  परिणामी मातीतील ओलावा टिकत नाही, पिकांच्या मुळांना आवश्यक पाणी व पोषक घटक मिळत नाहीत, आणि वाढ खुंटते.हळूहळू अशी जमीन निर्जीव बनते.
• पाचट जाळल्याने वातावरणात कार्बन डायऑक्साइड (CO₂), नायट्रस ऑक्साइड (N₂O) आणि मिथेन (CH₄) हे हरितगृह वायू निर्माण होतात.हे वायू ग्लोबल वॉर्मिंग आणि हवामान बदलाचे मुख्य कारण ठरतात.
  याचा थेट परिणाम ऊसासह इतर पिकांच्या वाढीवर आणि उत्पादनावर होतो

ऊसाचे पाचट काढल्यामुळे झाडाभोवती हवा खेळती राहते आणि कोंबांना वाढण्यासाठी योग्य जागा मिळते. त्यामुळे ऊस जाड, मजबूत आणि निरोगी वाढतो.
सुकलेली पाने जमिनीवर टाकल्यास ती हळूहळू कुजून सेंद्रिय खत बनतात, ज्यामुळे जमिनीची सुपीकता वाढते.
यामुळे पिकाला चांगले पोषण मिळते, कीडरोग कमी होतात आणि शेवटी ऊसाचे उत्पादन आणि दर्जा दोन्ही सुधारतात.

हा लेख तुम्हाला कसा वाटला? तुमचे मत आम्हाला कमेंटमध्ये जरूर कळवा.

हे ही वाचा – शेतकऱ्यांसाठी आधुनिक रुंद वरंबा सरी लागवड तंत्रज्ञानाचे फायदे