शेतकऱ्यांसाठी टोमॅटो उत्पादन वाढवणारी नवी तंत्रे – मल्चिंग, ट्रे रोपवाटिका, शेड नेट शेती आणि आणखी बरेच काही!
टोमॅटो ही भारतातील एक प्रमुख भाजीपाला पिकांपैकी एक आहे. याला बाजारात वर्षभर मागणी असते आणि योग्य तंत्रज्ञान वापरून त्याचे उत्पादन वाढवणे शक्य आहे. पारंपरिक पद्धतींपेक्षा सुधारित व आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर केल्यास, कमी खर्चात अधिक उत्पन्न मिळू शकते. खरीप, रब्बी आणि उन्हाळी या तिन्ही हंगामांमध्ये लागवड करता येणारे टोमॅटो हे महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांसाठी एक महत्त्वाचे आणि लाभदायक पिक मानले जाते. आज आपण टोमॅटोच्या यशस्वी लागवडीसाठी आवश्यक असलेल्या आधुनिक तंत्रज्ञानाची माहिती घेणार आहोत.
१. सुधारित वाणांची निवड
टोमॅटो लागवडीसाठी योग्य वाण निवडणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. सध्या बाजारात अनेक हायब्रीड वाण उपलब्ध आहेत, जे रोगप्रतिकारक असून उत्पादनक्षम आहेत.
उपयुक्त वाण:
- अर्का सम्राट
- अभिनव
- NS-815
- US-440
- अर्का विकास (फळांचा दर्जा चांगला)
या वाणांमध्ये फळांची संख्या अधिक असते, आकार चांगला मिळतो आणि शेल्फ लाइफही वाढते.
२. रोपवाटिका व ट्रे पद्धती
आजकाल टोमॅटोची रोपे थेट उघड्यावर तयार करण्याऐवजी ट्रे पद्धतीने रोपवाटिका तयार केली जाते. यामुळे:
- रोपे रोगमुक्त राहतात
- एकसंध उगम होतो
- पाणी आणि अन्नद्रव्यांचा अचूक वापर होतो
रोपे २५–३० दिवसांची झाल्यावर शेतात लावावीत.
३. ड्रीप सिंचन व मल्चिंग
ड्रीप सिंचन वापरल्यास प्रत्येक झाडाला अचूक प्रमाणात पाणी आणि खत देता येते.
फायदे:
- पाण्याची बचत
- उत्पादन वाढ
- मुळांपर्यंत पोषण
मल्चिंग (प्लास्टिक शीटने माती झाकणे) केल्यास:
- तण नियंत्रण
- मातीतील ओलावा टिकतो
- फळे मातीत न पडल्यामुळे गुणवत्ता टिकते
४. फर्टिगेशन तंत्र
फर्टिगेशन म्हणजे ड्रीपद्वारे खत देणे. यात एन.पी.के. (NPK) खतांचे मोजून मोजून प्रमाण देणे शक्य होते.
खतांचे टप्प्याप्रमाणे नियोजन:
- सुरुवात: DAP, म्युरेट ऑफ पोटॅश
- फुलोऱ्याच्या काळात: युरिया, 19:19:19
- फळधारण टप्पा: SOP, कॅल्शियम नायट्रेट
यामुळे झाडांची वाढ, फुलांची संख्या आणि फळांची गुणवत्ता वाढते.
५. रोग व कीड नियंत्रणासाठी सुधारित उपाय
टोमॅटोवर अनेक किडी आणि रोगांचा प्रादुर्भाव होतो. यासाठी जैविक नियंत्रण, फेरोमोन ट्रॅप्स आणि प्रतिरोधक वाणांचा वापर फायदेशीर ठरतो.
सामान्य कीटक व उपाय:
- व्हाईटफ्लाय: स्टिकी ट्रॅप व बायो पेस्टिसाइड
- थ्रिप्स: निंबोळी अर्क + स्पायनोसॅड
- फळमाशी: फेरोमोन ट्रॅप्स
रोग नियंत्रणासाठी:
- ड्रिपमधून ट्रायकोडर्मा व पोटॅशियम ह्युमेट वापरावा
- वेळच्यावेळी शेंडे कापणी करावी
६. संरक्षित शेती (शेड नेट / पॉलीहाऊस)
शेड नेटमध्ये टोमॅटोचे उत्पादन पारंपरिक शेतीपेक्षा ३ ते ४ पट जास्त मिळते.
फायदे:
- हवामानाचा अचूक नियंत्रण
- रोग कमी
- वर्षभर लागवड शक्य
सरकार शेड नेटसाठी ५०% पेक्षा अधिक अनुदान देते.
