सर्व कीटकनाशकांतील घटक फायदे आणि वापर

Description

🐛 कीटकनाशकांचे प्रमुख गट, घटक व वापर

१. ऑर्गेनोफॉस्फेट गट (Organophosphates)

• उदाहरणे : Chlorpyrifos, Dimethoate, Malathion, Profenofos

• घटक/सक्रिय द्रव्य : Organophosphorus compounds

• फायदे :

  • चूसक कीटक व अळी नियंत्रणात उपयुक्त

  • जलद परिणाम

• वापर : कापूस, सोयाबीन, भाजीपाला, फळपीकांमध्ये पानफड, तुडतुडे, अळी नियंत्रणासाठी फवारणी

२. पायरेथ्रॉईड गट (Synthetic Pyrethroids)

• उदाहरणे : Cypermethrin, Deltamethrin, Fenvalerate, Lambda-cyhalothrin

• घटक : Synthetic pyrethrins

• फायदे :

  • कमी डोस मध्ये परिणामकारक

  • अळी, भुंगे, शेतातील उडत्या कीटकांवर जलद परिणाम

• वापर : कापूस, डाळी, फळभाज्या व तेलबिया

३. कार्बामेट गट (Carbamates)

• उदाहरणे : Carbaryl, Carbofuran, Aldicarb

• घटक : Carbamate compounds

• फायदे :

  • पिकातील पानफड, तुडतुडे, रस शोषक कीटकांवर परिणाम

• वापर : कडधान्ये, भाजीपाला, ऊस व फळपीक

४. नीओनिकोटिनॉईड गट (Neonicotinoids – आधुनिक गट)

• उदाहरणे : Imidacloprid, Thiamethoxam, Acetamiprid, Clothianidin

• घटक : Nicotine-derivative synthetic compounds

• फायदे :

  • रस शोषक कीटकांवर (जसे पांढरी माशी, तुडतुडे, एफिड्स) जबरदस्त परिणाम

  • कमी डोस, जास्त परिणाम

• वापर : कापूस, भाजीपाला, डाळी, फळपीक

५. जैविक कीटकनाशके (Biopesticides / Organic)

• उदाहरणे : Neem oil, Azadirachtin, Beauveria bassiana, Metarhizium anisopliae, NPV

• घटक : नैसर्गिक अर्क / सूक्ष्मजीव

• फायदे :

  • पर्यावरणास सुरक्षित

  • उरकट (Residue free) शेतीस उपयुक्त

  • रोगप्रतिकार वाढवतात

• वापर : भाजीपाला, फळे, सेंद्रिय शेती

६. इतर महत्त्वाचे गट

• फेनिल पायराझोल (Phenylpyrazole) – उदा. Fipronil (तुडतुडे, भुंगे नियंत्रण)

• ऑक्साडायझिन्स (Oxadiazines) – उदा. Indoxacarb (अळी नियंत्रण)

• स्पिनोसिन्स (Spinosyns) – उदा. Spinosad (किडीवर सुरक्षित व प्रभावी)

• IGR (Insect Growth Regulators) – उदा. Buprofezin, Pyriproxyfen (कीटकांच्या वाढीस अडथळा करतात)

✅ शेतकऱ्यांसाठी टिपा

• कीटकनाशके लेबल क्लेमप्रमाणे वापरावीत.

• एकाच गटातील कीटकनाशके सतत वापरल्यास प्रतिकारशक्ती (Resistance) निर्माण होते, त्यामुळे फेरपालट आवश्यक.

• डोस नेहमी शिफारशीप्रमाणे वापरावा (जास्त प्रमाणात वापर केल्यास पिक व पर्यावरणावर वाईट परिणाम होतो).

• जैविक व रासायनिक कीटकनाशकांचा समन्वय केल्यास दीर्घकालीन फायदा होतो.