ग्रामशेती पर्यटन (Agro Tourism) ही एक अशी संकल्पना आहे जिथे शहरी लोकांना ग्रामीण जीवनशैली, पारंपरिक शेती आणि संस्कृतीचा प्रत्यक्ष अनुभव घेता येतो. शहरी धकाधकीपासून दूर जाऊन, निसर्गाच्या सान्निध्यात वेळ घालवण्याचा हा एक वेगळा आणि समृद्ध पर्याय ठरत आहे.

शहरी जीवनाची धावपळ, ताणतणाव आणि प्रदूषणाने भरलेल्या वातावरण मुळे शहरातील नागरिक आता निसर्गाच्या सान्निध्यात काही वेळ घालवण्याची गरज अधिक तीव्रतेने अनुभवू लागले आहेत. अशा वेळी, शुद्ध हवा, निसर्गरम्य वातावरण आणि शांततेचा अनुभव देणारे ग्रामशेती पर्यटन म्हणजेच Agri-Tourism हे एक उत्तम पर्याय म्हणून पुढे आले आहे. शहरी लोकांमध्ये आता ग्रामीण जीवनशैली, पारंपरिक शेती, बैलगाडी सफर, गावठी जेवण, वाड्यांचे अनुभव, तसेच लोककलांप्रती विशेष आकर्षण निर्माण झाले आहे. याच प्रवाहात, शेतकऱ्यांनीही पारंपरिक शेतीसोबत पर्यटनाचा संयोग साधून अतिरिक्त उत्पन्नाचा नवा मार्ग शोधला आहे.

गावातील वातावरण, शेतीची माहिती, प्रत्यक्ष कामाचा अनुभव, पारंपरिक जेवण आणि ग्रामसंस्कृती यांचा सुंदर अनुभव शेतकर्‍यांना घेता येतो. या माध्यमातून शेतकऱ्यांना केवळ आर्थिक लाभ मिळत नाही, तर त्यांच्या शेतीचे महत्त्व, गावकुसातील कला-संस्कृती, आणि स्थानिक उत्पादनांचा प्रचारही मोठ्या प्रमाणावर होतो. त्यामुळे ग्रामशेती पर्यटन हे केवळ उत्पन्नाचे साधन नसून, गावाचा विकास, संस्कृतीचे जतन आणि शाश्वत शेतीच्या दृष्टीने एक प्रभावी पर्याय ठरत आहे.

Image Reference-ग्रामशेती पर्यटन Agricultural tourism

Table of Contents

महाराष्ट्रातील प्रसिद्ध ग्रामशेती पर्यटन केंद्रे:

पाटील फार्म ग्रामशेती पर्यटन– सातारा

सातारा जिल्ह्यातील एका तरुण शेतकऱ्याने पारंपरिक शेतीला आधुनिक दृष्टिकोन दिला आणि त्याचं ३ एकरचं शेत “पाटील फार्म” या नावाने ग्रामशेती पर्यटनासाठी खुले केलं.

त्याने पर्यटकांसाठी खालील गोष्टी उपलब्ध केल्या:

बैलगाडी सफर आणि शेतीची प्रत्यक्ष अनुभूती (पेरणी, निंदणी, कापणी)
पारंपरिक गावठी जेवण: चुलीवरची भाकरी, पिठलं, ठेचा आणि ताक
सांस्कृतिक कार्यक्रम: रात्रीची शेतावर होणारी पथनाट्य सादरीकरणं, लोकगीते, भजने
निसर्ग सहल आणि मृदा-जल माहिती शिबिरं
विद्यार्थ्यांसाठी कृषी अभ्यास सहल

हे सर्व करताना त्यांनी स्थानिक युवकांना मार्गदर्शक म्हणून संधी दिली आणि गावातील महिला गटाकडून जेवण पुरवठा घेतला. त्यामुळे गावातील २० पेक्षा जास्त कुटुंबांना अप्रत्यक्ष रोजगार मिळाला.

आज पाटील फार्मला पुणे, मुंबई, कोल्हापूर इथून पर्यटक भेट देतात. शेतकऱ्याचं दरमहा उत्पन्न २५,००० ते ३०,००० रुपये इतकं स्थिर झालं आहे — तेही शेतीच्या जोखमींपासून दूर राहून!

साने गुरुजी ग्रामशेती पर्यटन केंद्र – धुळे

स्थान: धुळे जिल्हा, उत्तर महाराष्ट्र

ग्रामीण जीवनशैलीचा अनुभव देणारे एक समर्पित पर्यटन केंद्र
पर्यटकांसाठी शेतात फिरणे, बैलजोडीची सफर, चुलीवरचे जेवण
शेतीच्या पारंपरिक पद्धतींचे प्रात्यक्षिक (जसे की नांगरणी, बीजारोपण, पाणी व्यवस्थापन)
विद्यार्थ्यांसाठी आणि शहरी लोकांसाठी कृषी शिक्षण शिबिरे
स्थानिक कलावंतांकडून लावणी, भारूड यासारखी सांस्कृतिक सादरीकरणे

ग्रामीण संस्कृती, पारंपरिक शेती आणि निसर्ग यांचा संगम साधून शहरी लोकांना शिक्षण, विरंगुळा आणि अनुभव यांचे संमिश्र रूप देणे. यामुळे शेतकऱ्यांना उत्पन्नाच्या नवनवीन संधी उपलब्ध होतात.
स्थानिक शेतकऱ्यांनी सांगितल्याप्रमाणे, प्रति महिना सरासरी ₹३०,००० ते ₹५०,००० पर्यंत उत्पन्न मिळते.